In deze box, door en voor jonge professionals georganiseerd door YOUNG TVVL, onderzoeken we hoe internationale spanningen de installatiebranche beïnvloeden.

Spreker Jan Broeks, Vicevoorzitter Commissie Vrede en Veiligheid en voormalig Director-General International Military Staff bij de NAVO, belicht het geopolitieke perspectief en de bredere impact van internationale spanningen, het “waarom” achter de veranderingen. Tijdens zijn lezing gaat hij in op de veranderende machtsverhoudingen op het wereldtoneel en de rol van Rusland, China, de VS en de BRICS-landen. Zoals hij het zelf verwoordt:

“Nu is geopolitiek met volle kracht terug. We bevinden ons in een tijdperk, niet van welwillende globalisering, maar van hernieuwde rivaliteit tussen grote machten.”

Een tweede spreker Johan de Wit, Technical Officer Enterprise Security bij Siemens Smart Infrastructure, gaat in op het “hoe”: hoe organisaties in de praktijk kunnen omgaan met de gevolgen van geopolitieke spanningen en toenemende digitale dreigingen. Vanuit zijn expertise op het gebied van (fysieke) cybersecurity laat hij zien hoe digitale en fysieke veiligheid steeds meer met elkaar verweven raken, en hoe bedrijven hun weerbaarheid kunnen vergroten in een veranderende wereld.

De sessie combineert strategisch inzicht met praktische voorbeelden, zodat deelnemers op een geïnformeerde manier kunnen nadenken over de toekomst van de installatiebranche. Na de lezingen volgt een paneldiscussie met beide sprekers, Jan Broeks en Johan de Wit, waarin geopolitiek, digitalisering en veiligheid samenkomen. Hoewel de sessie door jonge professionals wordt ingevuld, is deze toegankelijk voor iedereen die geïnteresseerd is in de ontwikkelingen binnen het vakgebied.

Onder leiding van boxleider Jan-Fokko Haan komt het volgende aan bod:

• Arnold Van ’t Veld (Merosch) & Joris Voeten (WUR / Wageningen Environmental Research)
  Presentatie: De Dakpotentiescan – kansen voor blauw-groene daken
  Kennis en kunde omtrent de technische aspecten van groene en blauw-groene daken is bekend. Toch stranden veel duurzame intenties tussen idee en de uitvoering. Daarom ontwikkelen TVVL, Wageningen Research, het Rijksvastgoedbedrijf en Merosch de Dakpotentiescan: Aan de hand van gestructureerde vragen wordt in de korte eerste stap duidelijk wat de potentie van het dak is, en in het tweede meer uitgebreide deel de details als het gaat om gewicht, opbouw, natuurlijk het effect op de installatietechniek, maar ook de baten van een blauwgroen dak. In deze presentatie geven we een eerste indruk van hoe ver we zijn met de ontwikkeling van de Dakpotentiescan  en kunt u ook uw inbreng nog delen.
• Community Natuurlijke Installatieconcepten (TVVL) – door Okan Turkcan en Roelant van der Putten
  • TVVL is bezig om een community natuurlijke installatieconcepten op te zetten. De presentatie gaat in op de toekomst van gebouwen waarin minder mechanische installaties aanwezig zijn.
  Met de community richten we ons op installaties die passen binnen een slim en eenvoudig totaalontwerp, met een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk. Daarbij kijken we niet alleen naar losse technieken zoals natuurlijke ventilatie of thermische massa, maar juist naar hoe deze in samenhang bijdragen aan een robuust en passief klimaatsysteem. Minder techniek, meer natuur – zonder concessies aan comfort of prestaties.Okan Turkcan is de voorzitter van deze nieuwe community en Roelant van der Putten is lid.

Waarom dit project & deze sessie ertoe doet

• Versnelling & beleidsontwikkeling
  Het onderwerp blauwgroene daken/natuurlijke installatieconcepten krijgt steeds meer aandacht politiek en maatschappelijk: steeds meer projecten, subsidiepotentieel, en verzoeken om handleidingen en verankering in normen. Wanneer heeft het meerwaarde voor jouw gebouw?
• Meerwaarde op meerdere vlakken
  Blauwgroene en multifunctionele vegetatiedaken dragen bij aan klimaatadaptatie (buffering van regenwater, vermindering hitte-eilanden), biodiversiteit, isolatie (zowel thermisch als geluid), watermanagement, esthetiek en leefkwaliteit. Maar ze stellen ook eisen aan constructie, onderhoud, integratie met gebouwfuncties en installatietechniek. Hoe ga je daar mee om?
• Noodzaak van standaardisatie & samenwerking
  Om opschaling mogelijk te maken zijn heldere normen, gestandaardiseerde details, goede kengetallen, duidelijke technische richtlijnen (constructie, waterhuishouding, beplanting, verzadiging, drainage etc.) en samenwerking tussen groen­specialisten, bouwers, installateurs, architecten, gemeentes en onderzoekers nodig. Wat heb jij hierin nodig?

Uit praktijkexperimenten, evaluaties en de input van TVVL-expertgroepen Klimaattechniek, Gebouwbeheer & Automatisering en Elektrotechniek blijkt dat gebouwen zonder aanvullende voorzieningen al een aanzienlijk potentieel aan energieflexibiliteit hebben. De grootste uitdaging zit echter niet in de techniek zelf, maar in de regeltechnische implementatie en de organisatie van energieflexibiliteit.

In dit vervolgonderzoek zijn concrete businesscases, organisatorische concepten en regeltechnische oplossingen onderzocht. Tijdens de presentatie nemen we je mee in de belangrijkste bevindingen en handreikingen: Hoe kunnen gebouweigenaren en -gebruikers daadwerkelijk inspelen op de flexibiliteitsvraag van de energiemarkt en zo bijdragen aan het verminderen van netcongestie?

Wat je kunt verwachten

• Ethisch hacker
  • Achter de schermen: hoe gaat een ethisch hacker te werk in een gebouw-setting?
  • Praktijkvoorbeelden van kwetsbaarheden: toegangssystemen, sensoren/IoT, gebouwbeheersystemen (verwarming, ventilatie, energiebeheer), netwerken tussen systemen etc.
  • De menselijke factor: zwakke wachtwoorden, onveilige defaults, social engineering; én de technische kant: verouderde firmware, onvoldoende segmentatie, gebrekkige encryptie.
• Beveiligingsbedrijf
  • Hoe detecteer je een aanval vroegtijdig: monitoring, anomaliedetectie, log-analyse.
  • Incident respons: wat gebeurt er ná ontdekking? Wie moet wat doen? Voor installateurs, ontwerpers, gebouwbeheerders, eindgebruikers.
  • Impact: financiële schade, reputatie, downtime, aansprakelijkheid, het belang van onderhoud, updates, audits.
• Aankondiging: Masterclass TVVL – Cybersecurity in de Gebouwde Omgeving
  • Waarom deze masterclass? Verdieping in methodes en standaarden, praktische handvatten.
  • Inhoud: hoe pas je security by design toe, hoe bepaal je mitigaties, hoe manage je risico’s over de levenscyclus van gebouwinstallaties.
  • Context: de regelgeving komt eraan – denk aan NIS2, de Cyber Resilience Act (CRA), strengere eisen voor producten en diensten, sancties bij non-compliance.

Waarom deze sessie niet te missen is

• Building Management Systems (BMS) blijken in drie op de vier gevallen kwetsbaar te zijn, vaak met bekende exploits en soms met verbindingen naar het internet zonder voldoende beveiliging.
• Nieuwe EU-regelgeving zoals NIS2 en CRA legt steeds strengere eisen op: meldplicht bij incidenten, cybersecurity als onderdeel van product- en ontwerpverantwoordelijkheid, en zware boetes voor wie niet voldoet.
• Preventie is niet langer een luxe, maar een must: het beschermen van mensen, continuïteit van gebouwfuncties, en het beperken van risico’s voor alle betrokkenen in de keten.

Voor wie: ingenieurs, installateurs, ontwerpers, gebouwbeheerders, veiligheidsadviseurs, leveranciers van gebouwinstallaties en IoT-/smart-building-apparatuur.

Het project ProVe IT-LT onderzoekt de mogelijkheid om veilig warm tapwater te leveren bij lage temperatuur (LT; ca. 50 °C) binnen warmtenetten, met behoud van legionellaveiligheid volgens norm NEN 1006. LT-warmtenetten bieden voordelen zoals lagere warmteverliezen, meer duurzaamheid, minder belasting van ondergrondse infrastructuur en geschiktheid voor duurzame warmtebronnen. Tegelijkertijd is het waarborgen van volksgezondheid (voorkomen van groei van gezondheidsrisico’s door Legionella) een belangrijke uitdaging.

Het project kent vier kernactiviteiten:

1. Ontwikkeling van meetprotocol: inclusief onderzoek van warmtapwaterbereider én de leiding tussen bereider en tappunt, met gebruik van KWR’s HomeWaterLab® om te onderzoeken of nieuwe LT-concepten voldoen aan de eisen ten aanzien van Legionella pneumophila.
2. Praktijktests (casestudies): meten van deze protocollen in echte of nagebootste situaties, waarbij standaard 60 °C warmtapwaterserving als referentie wordt gebruikt.
3. Vaststellen van de reikwijdte: onderzoek naar wanneer het protocol toepasbaar is en wanneer aanvullende methoden of certificering nodig zijn, afhankelijk van type installatie (woning/collectief) en gebruiker.
4. Stakeholderbetrokkenheid: via workshops, klankbordgroep, en normeringsoverleg om de bruikbaarheid en acceptatie van het protocol te vergroten.

Doel is de eerste stap naar bredere toepassing van LT-warm tapwater technologieën, waarbij na afloop vervolgacties nodig zijn op het gebied van normering en mogelijk certificering. Het project loopt van 1 januari 2023 tot 31 maart 2026, met samenwerkingspartners zoals Eneco, TVVL, Ennatuurlijk, Waternet en anderen.

Eric van der Blom, Techniek Nederland – lid expertgroep Sanitaire Technieken is boxleider
Mirjam Blokker – KWR doet een toelichting op de start van het project ST54 Referentiemodellen leidingwaterinstallaties van woningen.
In dit nieuwe project starten we met het aftasten van de behoefte om referentiewoningen in Nederland te definiëren voor wat betreft hun leidingwaterinstallatie. In dit project nemen we stappen om een beter begrip te krijgen van welke parameters een rol spelen bij het definiëren van een referentiewoning(leidingwaterinstallatie).

TVVL, Techniek NL en het Rijksvastgoedbedrijf zijn opdrachtgever van het programma van eisen circulaire installaties in de utiliteit versie 2.0. Vorig jaar is tijdens de Techniekdag een presentatie gegeven over de versie 1.2 van Merosch. Merosch heeft dit PvE in samenwerking met PHI factory en heel veel marktpartijen verder ontwikkeld tot een 2.0 versie. Nordin Oudshoorn vertelt over hoe het PvE 2.0 de sector helpt met:

• Minimale ondergrenzen en ambitieniveaus voor circulaire installaties
• Direct toepasbare eisen in ontwerpen, bestekken en uitvoering
• Geschikt voor nieuwbouw én grootschalige renovatie

Aansluitend spreken Esther Loman en Tjerk Bultman over Hoe maken we de bouwplaats echt afvalarmer?

Het Brancheplan Verpakkingen – een initiatief uit de installatiebranche gesteund door Techniek Nederland en Fedet – werkt sinds 2022 aan minder en duurzamer verpakkingsgebruik. Speciaal voor de bouwplaats is de handreiking ‘Afvalarme Bouwplaats’ ontwikkeld, met praktische stappen en een invulsjabloon voor een effectief afvalbeheersplan.

Tijdens deze sessie deelt Esther Loman (duurzaamheidsmanager bij Kuijpers) concrete tips en voorbeelden uit de praktijk. Ook Tjerk Bultman (senior inkoper, Rijksvastgoedbedrijf) vertelt hoe de handreiking mogelijk een plek krijgt in aanbestedingen via eisen of gunningscriteria.

Een sessie voor professionals die willen bijdragen aan een circulaire bouwketen, met ruimte voor vragen, discussie en het delen van ervaringen.

Tot slot spreekt Stefan Brouwer over Circulair Leidingwerk.
Circulariteit bij installaties is een enorm complexe opgave, waardoor we soms door de bomen het bos niet meer zien. Daarom hebben 14 professionals een eerste stap gezet naar hoe we samen circulariteit concreet kunnen versnellen met de vraag: Hoe gaan we circulair werken met leidingen? Veel van ons werken al met oplossingen zoals prefab, standaardisatie en modulaire principes, maar hoe kunnen we dit nu gezamenlijk doen? Belangrijke uitdagingen als het ontbreken van een retourketen, garanties op hergebruik en risicomijdend gedrag vragen om pragmatische oplossingen. Door kennis te delen over welke leidingconcepten circulair zijn, te werken aan gezamenlijke standaardisatie en de retourketen in te richten, zetten we stappen richting een circulaire en toekomstbestendige bouwsector.

In deze sessie nemen experts u mee in de actuele stand van zaken rond de GACS-verplichting die vanaf 2026 geldt voor grote HVAC-installaties, en de verwachte uitbreiding naar kleinere vermogens. We bespreken de belangrijkste ontwikkelingen met betrekking tot de invoering van de GACS plicht. Daarnaast presenteren we de ontwikkeling van de open source GACS-tool, die de sector gaat ondersteunen met een uniforme en gebruiksvriendelijke aanpak voor audits. Hierbij geven we een eerste blik op het proof of concept, dat later dit jaar wordt gelanceerd, en geven we aan hoe deze tool de praktijk gaat helpen om sneller, eenduidiger en toekomstbestendig te werken met GACS.