Michiel van Bruggen gaat in op: Wat is energieflexibiliteit? Waarom is energieflexibiliteit nodig? Wat is een energieflexibel gebouw? Hij presenteert kort de theoretische achtergrond en gaat met name ook in op de resultaten van experimenten met betrekking tot energieflexibiliteit bij een aantal bestaande gebouwen.

Daarna gaat Martin Mooij verder met zijn presentatie over de WEii en de EPBD-IV. De EPBD-IV (Energy Performance of Buildings Directive) zal de komende jaren ingevoerd worden. Heeft het werkelijk energiegebruik volgens de WEii een plek in de EPBD of wordt er op energielabels gestuurd? En wat betekenen termen zal ZEB, MEPS en WLC?

Roelant van der Putten sluit af met zijn presentatie over de Klimaatinstallatiecheck.nl. Sinds 2022 is de website klimaatinstallatiecheck.nl actief. De ontwikkeling is een initiatief van TVVL, Binnenklimaattechniek en PDH. Op deze site zijn tools aanwezig, waarmee snel een grove berekening kan worden gedaan van:

• De luchtkwaliteit en winter- en zomercomfort in kantoorvertrekken (binnenklimaatcheck)
• De energieprestatie van nieuwe kantoorgebouwen volgens de NTA8800 (BENG-check)
• De energieprestatie van bestaande kantoorgebouwen volgens de NTA8800 (Energielabelcheck)

Het afgelopen jaar is hard gewerkt aan een nieuwe tool, waarmee volledig inzicht wordt gegeven in de warmte- en koudebehoefte van kantoorvertrekken. Die tools bieden de mogelijkheid om in het voortraject verschillende installatieconcepten en gevelkeuzes te vergelijken en hier een integrale keuze in te maken.

Robert Hietbrink en Werner Vink vertellen over hoe je een GACS in de praktijk implementeert. Tegen welke vraagstukken loop je aan en hoe kan je hiermee omgaan. In de presentatie bespreken ze een testcase van een bestaand gebouw waarin duidelijk wordt dat een GACS implementeren niet zomaar gedaan is. Ze gaan in op de evaluatie van de integrale werking van het energiesysteem van de toekomst: prestatieanalyse van het systeem met PV-panelen, accu pakket, warmtepompen en laadpalen.

Mirjam Blokker en Nick post praten je bij over de watertransitie: waar zijn alternatieven voor drinkwater een oplossing voor? Welk probleem is er met de beschikbaarheid van water, wat zijn oplossingen, en hoe passen regenwater en grijs water daarin?

Paul van Dorp blikt met ons terug op het afgelopen jaar. TVVL, Techniek Nederland en DGBC hebben op 7 december 2023 een actieagenda gepresenteerd om circulaire installaties op de politieke agenda te krijgen. Inmiddels zijn we een jaar verder en blikken we terug op de recente ontwikkelingen.

Tijdens de presentatie van Nordin Oudshoorn leer je meer over het Programma van Eisen Circulaire installaties. In samenwerking met TVVL en verschillende partijen in de installatiebranche heeft adviesbureau Merosch een Programma van Eisen Circulaire installaties voor de utiliteitsbouw opgesteld. Om dit voor iedereen toepasbaar te maken hebben we gekozen voor een herkenbare opzet en structuur met verschillende klassen. Circulaire installaties klasse C is een no-brainer en de circulaire ondergrens. Klasse B gaat een stapje verder en is voor projecten die het nog wat beter willen doen op het gebied van circulaire installaties. Klasse A is voor als je veel ambitie hebt op het gebied van circulaire installaties. In deze presentatie wordt de versie 1.2 toegelicht. In deze versie zijn inhoudelijk nog veel onderdelen leeg. Er wordt hard gewerkt om dit de komende periode inhoudelijk verder te brengen. Het doel is om vanuit TVVL en de aangesloten marktpartijen begin 2025 een zo compleet en toegankelijk mogelijke PvE versie 2.0 te lanceren.

Aansluitend komt André Meester van ISSO aan het woord over onderzoeksresultaten: In opdracht van RVB / TVVL is een praktisch toepasbare (eerste) methodiek ontwikkeld om de circulariteit van onderhoud aan luchtinstallaties objectief uit te vragen dan wel te beoordelen.

Artificial Intelligence, Robotisering en Industrialisatie; de technieksector in 2030

Kunstmatige intelligentie (AI) en robots zijn in een rap tempo onderdeel geworden van ons dagelijks leven, ook binnen de technieksector. Maar wat betekent dit precies voor onze sector? Welke taken worden in de toekomst door robots overgenomen? Wat zijn de consequenties voor de werkgelegenheid bij techniekbedrijven en hun verdienmodellen? En hoe ziet jouw onderneming er over vijf jaar uit? Techniek Nederland heeft deze en andere vragen onderzocht in een studie naar AI, robotisering en industrialisatie. Het is een verdieping op de thema’s Volwassen Digitalisering en Human Capital die in CONNECT2030 worden behandeld. Het rapport is medio november beschikbaar via de site van Techniek Nederland.

Michiel van Bruggen, eigenaar/adviseur bij De Energiemanager
Ik ben zelfstandig adviseur en werk onder de naam De Energiemanager. Ik adviseer over alle aspecten van energiegebruik in gebouwen. Ik studeerde bouwkunde aan de TU Delft en werkte 15 jaar als adviseur energie in de gebouwde omgeving voor adviesbureau Ecofys. Ik ben lid van de TVVL Expertgroep Klimaattechniek.

Martin Mooij, Programmamanager Paris Proof bij DGBC (Dutch Green Building Council)
Ik ben programmamanager van het Paris Proof programma van DGBC. Het doel is om binnen het 1,5 graden budget te blijven en zo aan het klimaatdoel van Parijs te voldoen. Het werkelijk energiegebruik en Paris Proof doelen in kWh/m2 staat daarbij centraal.

Roelant van der Putten, Ontwerper Gebouwinstallaties bij RvdP installatie ontwerp
Ik ben sinds 2001 als ontwerper van installaties actief in de bouwsector. Sinds 2014 doe ik dit als zelfstandig ondernemer. Als ontwerper of adviseur heb ik veel projecten vanaf schets tot in de gebruiksfase kunnen begeleiden, waarbij ik veel ervaring heb opgedaan in het integraal ontwerpen van klimaatinstallaties. Het delen van mijn ervaring en kennis vind ik leuk en nuttig. Binnen TVVL ben ik sinds 2015 lid van de expertgroep klimaattechniek en sinds 2021 hoofddocent klimaattechniek.

Robert Hietbrink, Technisch Adviseur bij Unica Building Services
Ik ben technisch adviseur bij Unica Building Services binnen het team advies & inspectie. Binnen dit team ben ik verantwoordelijk voor energie & prestatie monitoring van de HVAC installaties bij onze klanten en geef ik advies voor verbeterpunten. Met mijn jarenlange werkervaring binnen de installatie techniek heb ik een zeer brede technische kennis.

Werner Vink, Partner bij Infinity Monitoring & Consultancy
Ik ben docent bij TVVL en partner bij Infinity Monitoring, specialist in regeltechnische systeem optimalisaties binnen utiliteitsbouw. Binnen Infinity ben ik verantwoordelijk voor:

• Business development & sales
• Technische advisering & project management
• Doorontwikkeling Smart Building Platform

Mirjam Blokker, Principal Scientist bij KWR Water Research Institute
Ik onderzoek bij KWR en TU Delft hoe de waterkwaliteit in het leidingnet (van waterbedrijf en leidingwaterinstallatie) verandert. Daarbij is kennis van waterverbruik onontbeerlijk. Hiervoor heb ik het model SIMDEUM ontwikkeld, waarmee de vraag naar water voor douchen, toiletspoeling, consumptie etc. kan worden voorspeld.

Nick Post, Water Specialist bij Hydraloop
Ik werk als specialist in sanitaire technieken bij Hydraloop op het project waar we door middel van grijswater-recycling de watertransitie en het drinkwatertekort het hoofd proberen te bieden.

Ik ben wereldwijd actief als het gaat om implementatie en wet- en regelgeving in relatie tot grijswater-recycling.

Paul van Dorp, Directeur Marketing bij Van Dorp
Als Directeur Marketing ben ik verantwoordelijk voor alle marketing-zaken bij Van Dorp waaronder ook bijblijven op marktontwikkelingen die iets verder aan de horizon liggen.

Nordin Oudshoorn, Adviseur duurzaamheid en installaties bij Adviesbureau Merosch B.V.
Namens adviesbureau Merosch werk ik in het team Ontwerp aan toonaangevende en vooruitstrevende projecten op het gebied van duurzaamheid en circulariteit. Thema’s waar ik mij mee bezig houd zijn onder andere: energietransitie, gezondheid, klimaatadaptatie, natuurinclusief bouwen en natuurlijke circulariteit. Waarbij mijn persoonlijke focus en interesse ligt bij het onderdeel circulaire gebouwinstallaties. Onze rol in projecten is voornamelijk adviseur duurzaamheid, installatietechniek, bouwfysica en brandveiligheid.

André Meester, Projectleider bij ISSO
Ik ben een specialist in het verbinden van mensen en organisaties en het genereren van (new) business met technische producten en/of diensten

Walid Atmar, Manager Kennisontwikkeling en Innovatie bij Binnenklimaat Nederland
Ik ben verantwoordelijk voor de Kennisontwikkeling, Regelgeving en Innovatie projecten bij Binnenklimaat Nederland. Ik houd mij bezig met het ontwikkelen van tooling, normalisatie en kennis voor de realisatie van een gezond binnenklimaat in gebouwen.

Marije te Kulve, Adviseur binnenmilieu bij bba binnenmilieu
Bij bba binnenmilieu houd ik me dagelijks bezig met de impact van het binnenmilieu op de gezondheid en het comfort van gebouwgebruikers.

Arie den Hartog, Eigenaar van AirTeq BV
In mijn presentatie ga ik in op het gebruik van sensoren en data voor een gezonde werkomgeving.
Bij AirTeq zijn we van mening dat een goed binnenklimaat een basisrecht van mensen is. Binnen leven moet net zo gezond zijn als buiten leven en onze producten en software kunnen daarbij helpen.

Jacques van der Krogt, eigenaar bij M2K Advies en De Bouw Kwaliteitsprofessional
Gefascineerd door techniek en technologie zet ik mijn creativiteit in voor het creëren van nieuwe inzichten en het vertalen naar nieuwe mogelijkheden. Ik maak graag werk van de bouwkwaliteit in Nederland en krijg energie van het inzetten van mijn inhoudelijke kennis om samen succesvol doelstellingen te behalen. Dit doe ik op enthousiaste en gedreven wijze met oog voor de belangen van alle stakeholders.

Joram Nauta, Innovation Orchestrator bij TNO
Ik ben onderzoeksleider/hoofdauteur van de impactstudie over AI, Robotsering en Industrialisatie in de technieksector. Ik werk samen met de technieksector aan toekomstverkenningen zoals CONNECT2030 om de sector en haar stakeholders te laten innoveren.

Serhan Yuksel, Adviseur brandveiligheid/ Bouwfysica/ Duurzaamheid bij Arup

Men is zich vaak niet bewust van strategieën voor het openen van ramen die hun welzijn en het energiegebruik van een gebouw kunnen verbeteren. Feedbacksystemen die aangeven wanneer een raam handmatig moet worden bediend, zijn een middel geworden om het binnenklimaat, de tevredenheid van gebruikers en de energie-efficiëntie te verbeteren. Echter is er onvoldoende bewijs in welke mate deze systemen kunnen bijdragen aan een verbeterd gebruik van te openen ramen.

In mijn presentatie geef ik toelichting op een onderzoek waarin een nieuw raamfeedbacksysteem is ontworpen op basis van de luchtkwaliteit, het thermische klimaat en de energie-efficiëntie. Als onderdeel van het onderzoek vertel ik meer over een experiment waarin de efficiëntie van het raamfeedbacksysteem is bepaald op basis van objectieve en subjectieve metingen. Het onderzoek toont aan dat raamfeedbacksystemen kunnen bijdragen aan een verbeterd binnenklimaat en de tevredenheid van gebruikers.