Wat doet de kantoren- markt met comfort en arbeidsproductiviteit?
Download dan direct de PDF of lees eerst het beknopte overzicht.
Als groot voorstander van een krachtenbundeling op Europese schaal heeft de schrijver van dit artikel een aantal gedachten verzameld bij de presentatie van dit REHVA Handboek, door de TVVL. Bij het denken over comfort in kantoren is aan de correlatie tussen comfort en arbeidsproductiviteit de afgelopen jaren opvallend weinig aandacht besteed. De terughoudendheid in het doen van uitspraken is groot en het commercile gebruik als verkoopargument door bouwers, projectontwikkelaars, verhuurders, architecten en andere betrokkenen is in de kantorenmarkt vrijwel niet terug te vinden. Tot voor kort bood deze markt ook minder mogelijkheden en inspiratie door de sterke teruggang in activiteit. Een kentering lijkt zich aan te kondigen.
KENTERING IN DE KANTORENMARKT Sinds vijf jaar werd er in 2006 voor het eerst meer kantoorruimte in gebruik genomen dan achtergelaten. Volgens het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid zal de bouw van nieuwe kantoren en bedrijfsruimten in 2007 met 7 % toenemen. Sinds 2001 liep de werkgelegenheid in de bouw terug, in 2006 is hierin een kentering gekomen. (De stijgende vraag heeft inmiddels wel tot grote krapte op de arbeidsmarkt geleid, het aantal openstaande vacatures is al hoger dan op de top van de vorige conjunctuurgolf in 2000) Bij het beoordelen van de mogelijke marktontwikkelingen vallen twee zaken op. De kantoorprojecten die nu in huur worden aangeboden vormen slechts 17 % van de totale planvoorraad kantoorruimte voor de komende jaren (PropertyNL). Opmerkelijk is dat de tweedeling tussen goede kantoren en de niet meer op de eisen van deze tijd afgestemde ruimte steeds scherper wordt. Van de 2,4 miljoen m2 die eind 2006 langer dan twee jaar te huur stond (dat is overigens 40 % van het totale aanbod) wordt verwacht dat 1,8 miljoen m2 in december 2007 nog niet zal zijn verhuurd. De bouwproductie zal weer op gang komen maar de mogelijkheden voor verhuur van verouderde kantoorgebouwen zal beperkt zijn. Het lijkt erop dat we de zeven magere jaren achter ons hebben gelaten. De markt zal dan ook vragen om partijen die de goede argumenten kunnen inbrengen bij installatietoepassingen. Bewandelen wij de goede wegen om weer meer aandacht voor een goed comfort te krijgen, zowel bij nieuwbouw als bij renovatie? Welke kansen en belemmeringen liggen er? Wat betekent de mondigheid van de huurder of eigenaar/gebruiker? Weten wij met vraaggericht bouwen om te gaan? Bij deze vragen is het zinvol recente trends op een rijtje te zetten (zie figuur 1).
Auteur(s): ir. J.G. Mast